بۇل ساۋالدىڭ قويىلۋى زاڭدى. شىندىعىندا مەملەكەتتىك تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋى، قىزمەتكەردىڭ ەل الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى مۇنىڭ بارلىعى بيلىك دالىزىنە اياق باسقان ادامعا قاجەت-اق. ءبىراق مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ب كورپۋسىنا ەنگەن (ا كورپۋسى تۋرالى ازىرگە ايتپا قويا تۇرالىق) ءاربىر جاس الدىمەن نەنى ءبىلۋى كەرەك؟ ارينە ولار الدىمەن ارنايى تەست تاپسىرادى. مۇنىڭ بارلىعى بەلگىلى. دەگەنمەن، سىناقتان سۇرىنبەي وتكەندەرگە ايتار تىلەك بار: ءالىمساقتان مەمقىزمەتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى كۇشتى بولعان. ونى سەزىنە بىلگەن ادام عانا تۇسىنەدى. ارينە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ دارەجەسى جانە مارتەبەسى بار. ءتىپتى سوناۋ 2010-2020 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسىندا ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ قانداي بولۋى كەرەكتىگى دە اتاپ كورسەتىلگەن. ەندەشە قۇقىقتىق سيااسات تۇجىرىمداماسىنان بىرەر مىسال كەلتىرەلىك.
« ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشى ءوزىنىڭ جۇمىس ورنىندا وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ مۇددەسىن بىلدىرەتىنىن ءتۇسىنۋى، وسىعان وراي ازاماتتاردىڭ ءاربىر پىكىرىنە بارىنشا مۇقيات جانە مۇددەلىلىكپەن قاراۋى، قاي جەردە جانە قانداي سەبەپپەن تۋىنداسا دا، تۋىنداعان جانجالداردىڭ الدىن الۋعا، نە بولدىرماۋعا ءتيىس».. ارينە مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلگەن ازاماتقا قويىلار تالاپ كوپ شىعار. ءبىراق ەڭ باستىسى، مىنادا: وسىنىڭ بارلىعى قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسىندا تايعا تاڭبا باسقانداي اتاپ كورسەتىلگەن. بىزدە مىقتى زاڭ-زاكوندار جەتكىلىكتى ەكەن. تەك وسىنى بيلىك دالىزىنە كىرىپ، كەڭ كابينەتتە وتىرعان كەيبىر شەنەۋنىكتەر تۇسىنە بىلسە ەكەن دەيمىز. تۇسىنە دە باستادى.
جالپى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ بارعان سايىن مارتەبەسى ءوسىپ، جاۋاپكەرشىلىگى ارتا بەرەتىن بولادى. توقايەۆ پرەزيدەنت بولعاننان كەيىن كوپ ۇزاماي ءبىر اگەنتتىكتى ەكىگە ءبولدى. ءبىرى –سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل بيۋروسى، ەكىنشىسى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى. ەكەۋى دە پرەزيدەنتكە تىكەلەي باعىنادى. مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى پرەزيدەنت جارلىعىندا ايتىلعانداي، مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىن وسىرەدى، مارتەبەسىن كوتەرەدى. سونىمەن قاتار، جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدى ودان ارى جەتىلدىرەتىن بولادى.
قاراپايىم حالىق وزدەرى ىستەمەگەن سوڭ سەزىنە بەرمەۋى مۇمكىن. نەگىزىندە مەملەكەتتىك قىزمەت اۋىر، كەيدە بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا سىيمايدى. مۇنى وسى سالادا جۇمىس ىستەگەن ادام عانا بىلەدى. سوندىقتان دا بولار، پرەزيدەنت توقايەۆ 1 ماۋسىمنان باستاپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەيتىندەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋدى تاپسىردى.
جالپى مەملەكەت وسى سالادا كۇن-تۇن دەمەي جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەردى قولداۋدى تۇراقتى تۇردە جالعاستىرىپ كەلەدى. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن پرەزيدەنت جارلىعىمەن ولاردىڭ كاسىبي مەرەكەسى بەلگىلەندى. ناقتى ايتار بولساق، 23 ماۋسىم –مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ كۇنى. بازبىرەۋلەر «قازاقستاندا ونسىز دا ءار سالانىڭ، ءار كاسىپتىڭ ءوز مەرەكەسى بار. مۇنىڭ قاجەتى قانشا؟» دەۋى مۇمكىن. العاشقىدا وسى تيپتەس اڭگىمەلەر دە ايتىلدى. ءبىراق بۇل تۇتاستاي العاندا، ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ار، ابىرويىن، ءيميدجىن كوتەرۋگە ارنالعان. سونداي-اق قىزمەتكە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن «ۇزدىك مەملەكەتتىك قىزمەتشى» دارەجەسىن بەرۋ دە بەلگىلەندى. مۇنداي اتاقتار مەن دارەجە قىزمەتشىلەردى ىنتالاندىرادى. ناقتى ايتقاندا مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولۋ–ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. ەلباسىنىڭ قازاقستان -2050 ستراتەگيالىق جولداۋىندا «حالىققا جانە مەملەكەتكە قىزمەت ەتۋدى بارلىعىنان جوعارى قوياتىن كاسىپقوي مەملەكەتتىك اپپارات قالىپتاستىرۋ مىندەتى تۇر» دەپ اتاپ كورسەتكەنى بەلگىلى. ويتكەنى...
مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسىن قيىن، ۋاقىتقا باعىنبايدى دەۋىمىزدىڭ سەبەبى بار. ويتكەنى كەز كەلگەن ونىڭ قابىلداۋىنا كىرگەن ادام ماسەلەسىنىڭ تەزىرەك شەشىلۋىن تالاپ ەتەدى. سونداي-اق ۇلكەن ۇمىتپەن كەلەدى. ءبىراق قابىلداۋداعى ادام مۇنى تۇسىنە بەرمەيدى. جەدەل شەشىمىن تاباتىن دا، ۇزاق ۋاقىتتان كەيىن شەشىلەتىن دە ماسەلە بار. وسىنداي ساتتە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر كەلۋشىنى سىپايى قابىلداپ، جاعدايدى بارىنشا ءتۇسىندىرۋى كەرەك. سوندا عانا كەلگەن ادام ونىڭ پاراساتى مەن ءوزىن-وزى ۇستاۋ مادەنيەتىنە ريزاشىلدىقپەن اتتانىپ كەتەدى. مۇنداي پاراساتتىلىق ءدال قازىرگىدەي جاعدايدا وتە كەرەك. ويتكەنى ءوزى شەشە الماعان قوردالانعان پروبلەمالاردى العا تارتىپ، دەرەۋ بولسا، اكىمدىكتىڭ الدىنا جينالىپ، داڭعازا جاساپ، شۋلاپ جۇرگەندەردى ساباسىنا ءتۇسىرۋ وڭايعا سوقپايدى. سوندىقتان كاپ نارسە كاسىبي بىلىكتىلىك پەن جاۋاپكەرشىلىككە، سىپايى سويلەۋ الۋعا بايلانىستى. ونىڭ ۇستىنە كەز كەلگەن ماماندىق يەسىنەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ دارەجەسى مەن مارتەبەسى جوعارى تۇرادى. ول تۇسىنىكتى جايت. قاراپايىم حالىق سوندىقتان اكىمدىكتەگى شەنەۋنىكتەن قولداۋ كۇتەدى، ادىلدىك ىزدەيدى. سولار ارقىلى تۇيتكىلدى ماسەلەسىن جەدەل شەشكىسى كەلەدى. مەن ايتار ەدىم، بۇگىنگىدەي قىم-قۋىت كەزەڭدە مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ مارتەبەسى بارعان سايىن ارتا تۇسەدى. مۇنى حالىق تا، بيلىكتىڭ قاي ءبىر لاۋازىمىندا بولسىن جۇرگەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ وزدەرى دە بۇرىنعىدان دا ايقىن تۇسىنە باستاعانداي. ماسەلە مىنادا: حالىققا ەشقاشان قوقان -لوقى جاساپ، داۋىس كوتەرۋگە بولمايدى. مەيلى، ولاردىكى زاڭسىز بولسا دا. سىپايى سويلەسىپ، مۇڭ-مۇقتاجىن تىڭداپ، شىعارىپ سالۋ كەرەك. سوندا عانا حالىقتىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە سەنىمى ارتادى. ال ءبىزدىڭ كەيبىر شەنەۋنىكتەرگە نە جەتپەيدى؟ وسىعان قاتىستى پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ بىلاي دەگەنى بار:
–بايقاساڭىزدار، ءبىزدىڭ كەيبىر شەنەۋنىكتەرىمىزگە جەتپەي جاتاتىنى - قاراپايىمدىلىق، ادامي قارىم-قاتىناستار. "اكىم بول - حالقىڭا جاقىن بول" دەپ حالىق بەكەر ايتپايدى. ولارعا وسى ءسوز بويتۇمار بولۋى ءتيىس. ال ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەر حالىقپەن كابينەتىنىڭ نەمەسە قىزمەتتىك كولىگىنىڭ تەرەزەسىنەن عانا ارالاسقاندى قوش كورەتىندەي. اكىمدەردى جيناعان كەڭەستە مەن بۇل ادەتتى تىيۋدى قاتاڭ ەسكەرتتىم، - دەدى توقايەۆ.
جالپى حالىقتىڭ ساۋالىنا جەدەل جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىلەردى ءجيى جانە تۇراقتى پايدالانۋ تۋرالى پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ باستاماسى وتە دۇرىس ءارى ورىندى دەپ ايتار ەدىم. ويتكەنى كابينەتتە نەمەسە قىمبات سۇلىكتەي قارا كولىكتىڭ تەرەزەسىنەن قاراپ وتىرىپ ماسەلەنى ەشكىم شەشە المايدى. بۇل شىن مانىندە استامشىلىق بولار ەدى.
پرەزيدەنت توقايەۆ وتە دۇرىس ماسەلەنى قوزعادى.
–ەگەر حالىقپەن قويان-قولتىق جۇمىس اتقاراتىن بولسا، اكىمدىكتەر كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەنى ءتيىستى دەڭگەيدە تەز شەشە الادى. بۇل ازاماتتاردىڭ بيلىك ينستيتۋتىنا دەگەن سەنىمىن ارتتىرادى،–دەدى ول.
دەمەك، بۇدان شىعاتىن قورىتىندى نە؟ بۇرىنعى زامان ءوتتى، كەلمەسكە كەتتى. سوندىقتان دا اكىم مەن ونىڭ اتقامىنەرلەرى حالىققا جاقىن بولۋى ءتيىس. قازىرگى قوعامنىڭ شىنايى كورىنىسى مىنا ءبىر نارسەنى ايقىن كورسەتتى: شىن مانىندە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر حالىققا جاقىنداي ءتۇستى. قوردالانعان ماسەلەلەر ءتيىستى شەشىمىن تاۋىپ جاتىر.
پىكىر قالدىرۋ